Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerif’in Kısa Tarihi

İlk olarak Konstantinos tarafından 360 yılında inşa edilmiştir. Üzeri ahşap çatı ile örtülü ilk yapı dönemin kraliçesi Eudoksia ile dönemin patriği İoannes arasındaki anlaşmazlıktan dolayı patrik sürgüne gönderilmiş ve buna binaen 404 yılında çıkan ayaklanma ile ilk inşa edilen yapı yerle bir edilmiştir. Günümüzde ilk Ayasofya inşaatına ait olduğu düşünülen Megale Ekklesia damgalı tuğla hali hazırda Ayasofya-i Kebir Cami-i deposundadır.

İkinci yapı yine kilise olarak 415 yıllarında inşası tamamlanmış ve İmparator II. Theodosios tarafından yaptırılmıştır. İkinci kilisenin beş nefli, ahşap çatılı ve anıt tarzı olduğu bilinmektedir. İkinci defa yapılan bu kilise Nika İsyanı olarak bilinen büyük halk ayaklanması ile 532 yılında yıkılmıştır.

Günümüze kadar gelmiş olan Ayasofya-i Kebir Cami-i’nin dönemin önde gelen mimarları İsidoros ve Anthemios tarafından yapılmıştır. Günümüze kadar aktarılmış bilgelere göre Şubat 23, 532 yılında başlayan inşaat Aralık 27, 537 yılında törenle ibadete açılmıştır. Dönemin imparatoru Justinianos “Ey Süleyman seni geçtim” diye bağırdığı ve dönemin en büyük mabedi olduğu bu ünlü cümle ile anlaşılmıştır. İmparator Justinianos Ayasofya-i Kabir Cami-i’nin daha gösterişli olması için çevre eyaletlerden sütun ve mermerler ve yapıda kullanılan çeşitli taşlar getirtilmiştir.

537 yılından 1054 yılına katedral olarak açık kalmış, sonrasında 1054 yılından 1204 yılına kadar Doğu Yunan Ortodoks olarak ve sonrasında 1204 yılından 1261 yılına kadar Roma Katolik Katedrali ve sonrasında yine 1261 yılından 1453 yılına kadar Doğu Yunan Ortodoks Katedrali olarak işlev görmüştür.

1453 yılında Fatih Sultan Mehmet Han’ın İstanbul’u fethiyle birlikte 1931 yılına kadar Cami olarak kullanılmıştır.

24 Temmuz 2020 tarihinde dünyanın dört bir yanından Müslüman vatandaşların katıldığı görkemli bir Cuma namazı ile tekrar Ayasofya-i Kebir Cami-i olarak hizmete sunulmuştur.