Bugünkü konumuz Türklerin tarihinde, aynı zamanda Türk sanat tarihinde önemli bir yere sahip Selçukluların, o dönem mimarisinde çok görülen ve çok önemli süslemelerden biri olan sekiz köşeli Selçuklu yıldızıdır. Selçuklu yıldızı ile ilgili birçok akademik araştırmalar, birçok fikirler ve teoriler mevcuttur. Biz de onları araştırarak bu yazımızda Selçuklu yıldızı nedir? Selçuklu yıldızı anlamı nedir? Selçuklu yıldızına nelerde rastlanır? gibi soruları yanıtlamakla beraber genel olarak Sekiz köşeli yıldız nedir? Sekiz köşeli yıldız ne anlama gelir? konularını sizin için aydınlatmaya çalışacağız.
Selçuklu Yıldızı Nedir?
Selçuklu yıldızı nedir? sorusunu kısaca yanıtlayacak olursak, Selçuklu yıldızı, iki karenin aynı merkez etrafında döndürülmesiyle elde edilen sekiz köşeli yıldız formudur. Selçuklu mimarisinde sıklıkla karşımıza çıkan bu sekiz köşeli yıldız formu, Selçuklu Yıldızı motifi olarak bilinse de bu yıldıza daha öncesinde Karahanlılar’da da rastlanmaktadır.
Genel olarak Türk kültüründe ve Türk-İslam kültüründe yıldız formu en çok kullanılan geometrik desenlerden biridir. Burada altı köşeli ve sekiz köşeli yıldızlar görülmektedir. Selçuklu yıldızı da sekiz köşeli yıldız formunda olsa da bazen Süleyman Mührü veya Davut yıldızı ile karıştırılmaktadır. Görüntü açısından aynı görünseler bile Süleyman Mührü’nde iki üçgenin biri yere biri göğe dönük şekilde olmakla altı köşelidir.
Selçuklu mimarisine baktığımızda burada yapılan cami, medrese, türbe gibi yapılarda malzeme olarak tuğla, çini, taş, ahşap, seramik, kumaş cam kullanılmış, Selçuklu yıldızı motifi de üzerinde yer aldığı malzemenin yapısına göre değişik şekillerde işlenmiştir. Yani malzeme, sekiz köşeli yıldızın oluşumunu kendi karakteristiğine göre değiştirmiştir. Selçuklu mimarisinde önce tuğla daha sonra ise taş, birincil malzeme olarak kullanılsa da aynı zamanda üzerinde çalışması daha kolay olan ahşap malzemelere de sıklıkla rastlanılmaktadır.
Selçuklu Yıldızı Anlamı
Yıldız, geometrik motiflerden biri olmakla mutluluk ve bereketi simgelemektedir. Bir birine göre 45 derece döndürülmüş iki kareden oluşan sekiz köşeli yıldıza, geometride oktagram denilmektedir. Numerolojide ise sekiz sayısının olumlu anlamları vardır. Sekiz sayısı, azim, cesaret, kendine güven ve başarıyı ifade eder.
Araştırmacılara göre sekiz köşeli yıldız, genel olarak yıldız formu ve başka bu gibi geometrik desenler İslam öncesinde görülse de İslam sonrası mimaride ve devlet sembollerinde daha çok rastlanmaya başlamış ve bu geometrik motifler bazı durumlarda İslam inanç ve felsefesine bağlanmıştır.
Araştırmacılara göre sekiz köşeli Selçuklu yıldız motifi, genel olarak yıldız formu ve başka bu gibi geometrik desenler, İslam öncesinde görülse de İslam sonrası mimaride ve devlet sembollerinde daha çok rastlanmaya başlamış ve bu geometrik motifler kısmen İslam inanç ve felsefesine bağlanmıştır. Şöyle ki, İslam inancında yedi cehenneme karşı sekiz cennet kapısı olduğu söylenmektedir. Örneğin akademik araştırmalarda Türk ve İslam bahçelerinin dört ya da sekiz katlı veya bölümlü olduğu söylenmektedir ki bu da cennete işaret edermiş.
İslami kaynaklarda Selçuklu yıldızı anlamı da sekiz yıldız, sekiz cennet kapısının simgesi olarak gösterilmiş, yıldızın sekiz köşesi sekiz farklı özelliği ifade etmiştir. Selçuklu motifi, sekiz farklı köşesi ile, merhamet, şefkat, sabır, sır tutma, cömertlik, sadakat, şükretmek ve doğruluğu simgelemektedir.
Selçuklu Yıldızına Nerelerde Rastlanmıştır?
Türk mimarisinde sekiz köşeli yıldız motifi ya tek şekilde ya da, sıra sıra kullanılmıştır. Sıra sıra kullanımda da motifler yan yana veya üst üstü gelecek şekilde sıralanmıştır. Selçuklu yıldızına Beyşehir Kubadabad Sarayı, Konya Alaeddin Köşkü, Sivas Gök Medrese Taç kapısında ve Selçuklular’a ait birçok mimari yapıda rastlanmaktadır. Mimari yapıların yanı sıra Selçuklu yıldız motifi objelerde, halılarda ve farklı el sanatlarında da görülmektedir.
Selçuklu yıldızı olarak bildiğimiz sekiz köşeli yıldız aslında Türklerin, Türk kültürünün ortak mirasıdır. Günümüzde yeni mimari yapılarda, aynı zamanda Azerbaycan’ın ve Türkmenistan’ın devlet arma ve bayraklarında görülmektedir.
